- Տխուր ե՞ս:

- Եսիմ:

- Բան ա՞ եղել:

- ”””

- Գիտես՝ չեմ սիրում, որ հարց եմ տալիս ու դու չես պատասխանում:

- Կներես, մտքերով էի: Ֆել, հիշում ե՞ս` ամեն կիրակի մինչև իմ ուզած թևնոցներն ու մատանիները չէինք գտնում, Վերնիսաժից տուն գնալ չկար: Հետո էլ մինչև տուն գնալուս ժամը փակ Վերնիսաժում նստում, բանան էինք ուտում: Առավոտ նկատեցի, որ արդեն երկու ամիս է՝ ոչ մի նոր զարդ չեմ գնել, վերջինը էն կարմիր թևնոցս էր:

- Այ գի՜ժ, դրա համար ե՞ս տխրել: Արի հենց էս կիրակի էլ գնանք պատմածդ ժայռապատկերներով օղերը գնելու: Որտե՞ղ էիր տեսել:

- Ոնց որ հաց եմ մոռացել վերցնել. դու դրանք մոտեցրու դրամարկղին, ես վազեմ հաց էլ վերցնեմ, գամ: 

- Երկու հազար չորս հարյուր դրամ:

- Ստացեք:

- Սթար քարտ ունե՞ք,- հաշվելով հարցնում է դրամարկղի մոտ նստած օրիորդը:

- Չէ: Մի տուփ էլ սպիտակ Մարլբորո ավելացրեք, էլի:

- Շնորհակալություն գնումների համար, հաճելի երեկո ձեզ,- հազիվ լսելի ձայնով արտաբերում է աղջիկն ու վերադարձնում է մանրը: Նայում եմ աղջկա ձեռքերին: 

Սրանից առաջ երբեք ուշադրություն չէի դարձնի սուպերմարկետում աշխատող աղջիկների արտաքինին, աչքերի արտահայտությանն ու շարժուձևին: Ինձ համար նրանք որևէ առանձնահատկություն չունեցող մարդկանց շարքից էին: Ու՞մ կարող են հետաքրքրել կանայք, որոնք բոլորի նման են՝ չոր, անխնամ մազերով ու եղունգներով, իսկ համազգեստի տակից ոչ կազմվածքն է ընդգծվում, ոչ էլ ճաշակի կամ ոճի որևէ յուրահատկություն: Վաճառասեղանի մյուս կողմում օրը տասը ժամ կանգնող այս կանայք ու տղամարդիկ ինձ համար մի տեսակ անսեռ էին: Աշխատողներ ու վերջ: Խանութի դարակներում շարված ապրանքներն ավելի հասկանալի, գեղեցիկ ու գրավիչ են, քան խանութի աշխատողները: Ապրանքների տուփերին գոնե անուն ու բաղադրություն կարող ես կարդալ: Ուրիշ հարց են նման մեծ առևտրի կենտրոնների մենեջերները: Դրանք հիմանականում բարձրակրունկ կոշիկներով, փարթամ, խնամված ու ճչացող արտաքինով, դեմքին քարացած խիստ արտահայտությամբ կանայք են: Բայց կնոջ այս տեսակը ևս ինձ առանձնապես հետաքրիր չի եղել, որովհետև գիտեի, որ սրանց ճչացող արտաքինը, մեծ կրծքերն ու հետույքներն էլ իրենց պարտադիր համազգեստն է, ինչպես հասարակ աշխատողների աղքատիկ տեսքը՝ իրենցը: 

Այսօր մանրը վերցնելուց ասես առաջին անգամ տեսա աղջկա եղունգների թափված կարմիր լաքը: Երևի եթե աշխատանքից հետո քեզ ոչ ոք չի սպասում, թափված լաքը վերականգնելը կարելի է ամեն օր հետաձգել հաջորդ օրվան: Հերթական բանը, որ առաջ էլ էի տեսել, բայց իրերի բնականոն ընթացք համարելով՝ առաջ էի անցել: Իսկ հիմա, երբ արդեն մի քանի ամիս է, ինչ մենակ եմ ապրում, սկսել եմ մի տեսակ վանող հարազատություն զգալ էդ մարդկանց հանդեպ: Արագ վերցրի մանրը, կտրոնը թողեցի վաճառասեղանի վրա ու վազքով դուրս թռա խանութից՝ մի տեսակ վախենալով, որ աղջիկը կնկատի մատանիներիս բացակայությունը, ու մեզ վաճառասեղանի հաստ պատով բաժանող տարածությունը հարցականի տակ կդրվի: 

Էս կանայք նման են բժիշկների, որ աշխատանքի անցնելու առաջին տարիներին կարեկցում են բոլոր հիվանդներին, մտածում նրանց մասին նաև աշխատանքից հետո, գիշերները երազում հիվանդ երեխաների են տեսնում, քնի մեջ խոսում են ու վեր են թռնում: Հետո տարիների հետ դառնում են տպավորություն ստեղծելու սառնասիրտ վարպետներ: Ձևացնում են՝ իբր թե բուժում նշանակելուց բացի նաև ցավում են հիվանդի ու նրա հարազատների համար, բայց իրականում մտածում են բժշկական սեղանի տակ նոր կոշիկներում սեղմված ոտքերի անտանելի ցավի մասին: 

Խանութից մինչև շենք մի քանի մետր է: Քայլում ենք: Բակում վեց-յոթ տարեկան, գանգուր երկար մազերով աղջիկը կավիճով տնակ է նկարել: Նստել է մեջը: Շուրջը շարել է պլաստմասե զարդեր, շպարի պարագաներ, գունավոր կտորներ, ու մոլորակի պես կապույտ ու զարմացած աչքերով նայում է ծառի տակ ցեխերից ավտոտնակներ սարքող տղաներին: Ամեն օր նրա կողքով անցնելիս ուզում եմ մոտենալ, նստել նրա տնակում ու ականջին պատմել էն ամեն ինչի մասին, որ մայրը երբեք նրան չի պատմելու: Ուզում եմ ասել, որ նա այլևս երբեք ու ոչ մի տեղ այնքան ապահով չի լինելու, որքան փողոցի մեջտեղում կավիճով ասֆալտին նկարած իր այս տնակում: Պատմել, որ եթե մոր հագցրած այդ երկար, կապույտ զգեստը նրան այդքան գետնին չսեղմեր, ինքը կթռներ-կմիանար գորշ տաբատավոր այդ տղաների խմբին, կցեխոտեր ծնկներն ու մազերը, իսկ երեկոյան կվերածվեր միլիարդավոր մանր թիթեռնիկների ու կթռներ տաք երկրներ, որտեղ տղաները շորտերով են ու դեղին ավազներով են խաղում: Հետո մտքումս պատկերացնում եմ նրան իմ տարիքում: Ոչ մի կերպ չի ստացվում շրջազգեստով պատկերացնել: Մեր օրերում արագ քայլելու, վազքի, երթուղային նստելու, տասներկու ժամ աշխատելու համար միակ հարմար հագուստը տաբատն է: Բայց ամեն անգամվա պես այսօր էր անցնում եմ աղջկա կողքով՝ առանց գոնե նրան գրկելու, որովհետև զգում եմ, որ մեր միջև կավիճով գծած այդ տան պատերը դեռ անհաղթահարելի են լինելու՝ մինչև աշնան անձրևները չջնջեն դրանք: 

Մտնում ենք շենք: Պետք է աստիճաններով յոթերորդ հարկ հասնել: Առաջ եմ ընկնում: Սանդուղքի վերևի քառակուսի լուսամուտից լույսն ընկնում է աչքերիս: Կկոցում եմ:

- Նորից զգեստդ մերկ մարմնիդ ե՞ս հագել:

- Կարևորը՝ չի թափանցում, ու՞մ ինչ գործն ա՝ ոնց եմ կրում:

- Դու հիմա լուրջ ե՞ս խոսում:

- Ֆել, տուր դրանք բռնեմ, դու ավելի լավ ա՝ դուռը բաց, սոված մեռնում եմ: 

Խոհանոցում ենք: Երկու բաժակ սուրճ եմ դնում: Տոպրակից հանում եմ սիգարետի նոր տուփը: 

- Դու չէիր թարգե՞լ:

-Արդեն երեք օր է:

- ՞՞՞

- Գիտես, որ չեմ թարգելու: Իզուր հարցական հայացքով մի նայիր:

- Քեզ համար եմ ասում, ի՞նձ ինչ:

- Ես էլ եմ ինձ համար ասում: Ինձ դուր ա գալիս ծխելը:

- Առողջությունդ ա ափսոս:

- Առողջության մասին քարոզները էն երկրներում կարող են բան փոխել, որտեղ մարդիկ բժշկական ապահովագրություն ունեն ու ճանապարհ դեպի ծով: Մերի պես երկրներում, որտեղ նոր գցած ասֆալտի հոտն էլ ա թունավոր, աշխատանքային ժամերը տասից ավելին են, իսկ նախաճաշը՝ ընթրիքի ժամին, առողջության համար դողալու պատճառ առանձնապես չկա: Գիտես՝ սիրում եմ էս հոտը: Ես չեմ կարող չոր հաց ու պանրով ապրել: Էդպես մեռնելուց հետո են ապրում: Ես դրանից ավելին եմ ուզում՝ սիրած հոտ, սիրած համ, սիրած սովորություններ: 

Ընթրիքի մասին մոռանում եմ, վառում եմ երկրորդ, երրորդ, չորրոդ գլանակները: Համից սիրտս խառնում է: Ֆելը երևի հասկանում է, որ տրամադրություն չունեմ, ու հետս վիճելու իմաստ չկա: Վեր է կենում, սկսում է ինչ-որ բան տապակել: Ես մտածում եմ մատանիների, թևնոցների, ականջօղերի ու բակի աղջկա մասին: Զանգը տալիս են: Բացում եմ: Ջրմուղից են: Ներս եմ հրավիրում: Բարձրահասակ, սև, կարճ մազերով կին է՝ նման այն հազարավոր կանանց, ում ամեն օր տեսնում ենք փողոցներում, տոնավաճառներում ու շուկաներում: Վճարում եմ: Գնալուց մի բաժակ ջուր է խնդրում: Հրավիրում եմ խոհանոց: Մինչ ջուրն ագահորեն գլուխն է քաշում, նայում եմ թուրքական սև կոշիկների մեջ ուռած ոտքերին: Թվում է, որ ուռած ոտքերն ուզում են դուրս պրծնել ու փախչել կոշիկների միջից: Պատկերացնում եմ նրա ամուսնուն: Չգիտես ինչու՝ նրան էլ ուռած ձեռքերով: Մարդու ձեռքերն այդ վիճակին կարող են հասնել ամբողջ կյանքում միայն քարի հետ շփվելուց: Կինը խմել-վերջացրել ու զարմացած ինձ էր նայում: Քարացած հայացքս մի կերպ կոշիկներից վերև եմ բարձրացնում ու մեղավոր ժպտում եմ, կարծես ինձ թույլ էի տվել նկատել մի բան, ինչի մասին սովորաբար լռում են: Հանցանքի պահին բռնված գողի պես իրար եմ խառնվում: Կինը շփոթվում է: Քայլում է դեպի դուռը: Հաջողություն ձեզ: Վերադառնում եմ խոհանոց: Գազին ինչ-որ բան է տապակվում: 

- Մոտդ ծախսելու փող մնա՞ց: 

Գլխով եմ անում: Վառում եմ հերթական գլանակը: Մոտենում եմ բաց պատուհանին: Ծախսելու փող միշտ էլ կա: Անգամ մերի պես երկրում երբեք սոված կամ փողոցում չես մնա: Փող ինչ-որ տեղից միշտ էլ կգտնվի: Փողն ի՞նչ է, որ չլինի: «Սիրած բաներ»-ն են հազվադեպ դարձել: Ապառիկի, կոմունալ վճարումների, տան վարձի համար գումար միշտ գտնվում է: Երթուղայինի գումար միշտ կճարվի, որովհետև չես կարող աշխատանքի չգնալ, բայց օրինակ՝ սիրածդ գարեջուրը կարող ես և շաբաթներով չխմել: Կարող ես սիրածդ զարդերի գումարով սոված չմնալ, որովհետև առանց զարդերի կյանքը տանելի է: Առանց սիրած ներկայացումներ գնալու, առանց սիրածդ հեղինակների գրքերը գնելու յոլա գնալ նույնպես հնարավոր է: Գրադարանները լիքն են, մեծ գրադարաններ ունեցող ընկերներ էլ կան, բայց այ գազի վարձը անպայման վճարել է պետք: Երեկոյան քաղաքը եռում է շարժման մեջ՝ լույսեր, խանութներ, մեքենաներ, կանայք, որ վաճառասեղանի հետևում կորցրել են սեռը, տղամարդիկ, որ քարի հետ երկար շփումից տղամարդկային արժանապատվությունը ցեմենտ-բետոնի տակ են թողել: Մարդիկ, որոնց համար մարդկային քմահաճույքները վերմարդկային ճոխություններ են: Երիտասարդներ, որ ոչ սիրելու համար ժամանակ ունեն, ոչ՝ սեքսի համար տեղ: Երեկոյան քաղաքը եռում է շարժման մեջ՝ լույսեր, խանութներ, մեքենաներ: Միայն «սիրած բաները» չկան: Բոլորը սիրած բաները գրպաններում ու դրամապանակների մեջ են պահում, որ խանութում տան ու տեղը հաց առնեն, որ երթուղայինում տան ու աշխատանքի կամ համալսարան հասնեն: «Սիրած բաների» շրջանառությունը քաղաքում գերազանցում է դրամի շրջանառությանը: Քաղաքում ամենաշատը քարացած փողն է, որովհետև փող մենք գրեթե չենք ծախսում: Միակ ծախսվողը «սիրած բաներն են»: Երեկոյան քաղաքը եռում է շարժման մեջ՝ լույսեր, խանութներ, մեքենաներ: Իսկ կապույտ շրջազգեստով աղջիկը փողոցի եռացող շարժման մեջ դեռ կավիճով իր տնակն է նկարում: 

Դարակից արագ թուղթ ու գրիչ եմ հանում, վառում եմ գլանակս. 

Նամակ կավճե տնակում նստած աղջկան

Քո նկարած տնակը թևեր չունի ու պոչատ է. քանի ուշ չէ, հանիր կապույտ զգեստդ, մերկ պարանոցիդ՝ վզնոցներ, մատներիդ՝ մատանիներ ու բազուկներիդ՝ սիրածդ թևնոցները շարիր, երկար մազերդ արձակիր ուսերիդ, սիրածդ խաղալիքները ուսապարկիդ մեջ լցրու, թռցրու ցեխերով խաղացող տղաների հեծանիվն ու արագ քշիր տաք երկրներ, որտեղ ծովեր կան: 

Երկտողը ծալում եմ ու դուրս վազում: 

- Դու թեյը լցրու, ես հիմա կգամ, Ֆել: 

Երկտողը ափումս սեղմած՝ վազելով իջնում եմ բակ: Կանգնում եմ կավճե տան մոտ: Դատարկ է: Աղջիկը չկա: Վախվորած ժպտում եմ: Ցեխերի մեջ խաղացող տղաներին եմ հարցուփորձ անում: Պատմում են, որ մայրն աղջկան խանութ է ուղարկել՝ պարտքով հաց բերելու: Մտնում եմ մոտակա փոքր կրպակը: 

- Ժորա պապի, ինձ մի տուփ սիգարետ տուր: 

Գլանակը վառում եմ, հաճույքով ներս եմ քաշում դառը ծուխը: Նստում եմ աղջկա նկարած կավճե տան ներսում: Ճմրթված թուղթը բռումս՝ սպասում եմ աղջկան:

Անի Ասատրյան