Աշխարհում, ինչպես նաև Հայաստանում գնալով ավելանում է քաղցկեղով հիվանդների թիվը որոնց շարքերում առաջնայինը դա թոքի քաղցկեղն է: Մարդկանց մահացության պատճառների առաջին շարքում է հենց թոքի քաղցկեղը: Թոքի քաղցկեղի, և թոքային տարբեր հիվանդությունների պատճառների մասին զրուցեցինք «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ»բժշկական կենտրոնի կրծքային վիրաբուժությանբաժանմունքի ավագ վիրաբույժ ՏիգրանԽաչատրյան

- Ըստ վիճակագրական տվյալների՝Հայաստանում հետզհետե ավելանում է թոքերիտարբեր հիվանդություններով տառապող մարդկանց թիվը: Ի՞նչն է պատճառը:

- Պատճառները, իհարկե, բազմաթիվ են, և հիմնական պատճառը մեր ապրելաձևն է՝ սկսած շրջակա մթնոլորտի աղտոտվածությունից, որը հսկայական դեր է խաղում, քանի որ վերջին տարիներին Երևան քաղաքում պակասել են կանաչ գոտիները, մեքենաներն են շատացել, որոնք արտանետում են մարդու կյանքին բավականին վնաս պատճառող գազային նյութեր, ծանր մետաղների քանակն է մեծանում օդի մեջ, ինչը հանգեցնում է ամենավտանգավոր հիվանդության` թոքի քաղցկեղի զարգացման: Մեծ դեր ունի նաև մեր սննդակարգը, որը պարունակում է գենետիկորեն մոդիֆիկացված սննդանյութեր: Ուտում ենք մրգեր ու բանջարեղեն, որոնք մշակվում են Չինաստանից բերված ինչ-որ նյութերով, որոնց մասին որոշակի տեղեկություններ գրեթե ոչ ոք չունի: Եվ այս ամենը դառնում է հիվանդության սկզբնաղբյուր, ազդում մարդու առողջության վրա տարբեր մեխանիզմներով: Ասեմ նաև, որ քաղաքի օդը փոխվել է, մեծ քանակության փոշի է լինում: Նորություն չեմ ասում, բոլորն էլ նկատել են, որ այս վերջին տարիներին անձրևից հետո մեքենաներն ու պատուհանները պատվում են ցեխով: Որոշ մասնագետներ ասում են` ինչ-որ տափաստաններից եկած քամիների, ամպերի հետևանքով բերված փոշի է, բայց ավելի տարեց երևանցիները կհիշեն, որ նման երևույթներ լինում էին մի քանի տարին մեկ անգամ: Ի՞նչը փոխվեց, ես կասեմ` սա նրանից է, որ Երևանում պակասեցին կանաչ գոտիները , և շատացան մեծ շինարարությունները, ինչի պատճառով քաղաքն անընդհատ փոշու ու աղբի մեջ է:

- Մայրաքաղաքում ավտոմեքենաների ծուխն այս հիվանդությունների զարգացման պատճառ կարո՞ղ է դառնալ:

- Այո, կարող է, քանի որ ավտոմեքենաներն արտանետում են մեծ քանակով ծանր մետաղներ, և այդ ծանր մետաղների առկայությունը հանգեցնում է ամենամեծ վտանգին` թոքի քաղցկեղի:

- Թոքերի ո՞ր հիվանդություններն են ավելի տարածված: Եվ որո՞նք են մարդու կյանքի համար ավելի վտանգավոր:

- Թոքային ամենավտանգավոր հիվանդության մասին արդեն իսկ ասացի, դա թոքի քաղցկեղն է, որի հիվանդացությունը պրոգրեսիվ կերպով աճում է ոչ միայն Հայաստանում, այլև ամբողջ աշխարհում և արդեն գրավում է առաջին տեղը քաղցկեղների մեջ: Սա մի հիվանդություն է, որի բուժումը շատ դժվար է, բուժման արդյունավետությունը դեռ բարձր չէ, մանավանդ Հայաստանի պայմաններում, հատկապես այն ժամանակ, երբ հիվանդության հայտնաբերումը տեղի է ունենում ուշ փուլում, որն էլ հանգեցնում է բուժման արդյունավետությոան նվազման: Այս հիվանդությունից բացի կան շնչական համակարգը ախտահարող բազմաթիվ այլ հիվանդություններ, օրինակ` թոքաբորբեր, որոնք նույնպես շատացել են, հիմնականում` վիրուսային թոքաբորբերը: Ամբողջ աշխարհում ահազանգում են, որ ատիպիկ թոքաբորբների ( թոքաբորբներ, որոնք ի հայտ են եկել նոր վիրուսներից՝ թռչնագրիպի, խոզագրիպի և այլն) աճ է նկատվում: Մեզ մոտ` Հայաստանում, հազվադեպ վիրուսներ են պատահում, քանի որ մեր ազգաբնակչության միգրացիոն շարժերը սկսել են շատանալ, շփումը մեծ է արտաքին աշխարհի հետ, որտեղից էլ բերվում են այդ վիրուսները: Քանի որ մեզ մոտ անգամ դիմադրողականություն չկա նման վիրուսների դեմ, ուստի դրանք ավելի հեշտ են տարածվում:

- Հայաստանում նաև շատ հաճախ նկատվում է տուբերկուլոզ հիվադությունը, ու եթե առաջներում համարվում էր, որ այն սոցիալիական արմատներ ունի, սոցալիապես անապահով խավի մոտ է շատ հաճախ հանդիպում, հիմա ավելի շատ վարակի հետ է կապված, և խնդիրն այն է, որ այս հիվանդության կայուն ձևը շատ վտանգավոր է, քանի որ դեղորայքային բուժումը չի ազդում, և ներկայումս նոր դեղամիջոցների համակցման փորձեր են արվում: Պլևրիտը , դա թոքամզի բորբոքումն է, որի պատճառները բազմաթիվ են: Բրոնխիալ ասթման, որի զարգացման մեխանիզմները տարբեր են` ժառանգական կամ ձեռքբերովի: Ասեմ նաև, որ այս հիվանդությունն էլ զգալի դեր է խաղում թոքային հիվանդությունների մեջ:

- Թոքերի հիվանդություններից հատկապես որո՞նք են ժառանգաբար փոխանցվում:

- Հիմնականում բրոնխիալ ասթման է ժառանգաբար փոխանցվում, թոքի զարգացման տարբեր արատներ, բուլլոզ էմֆիզեման, նաև թոքի քաղցկեղի առաջացման մեջ որոշակի դեր ունի ժառանգականությունը: Տուբերկուլոզն ու թոքաբորբերը ժառանգաբար չեն փոխանցվում:

- Ի՞նչ է բրոնխիալ ասթման:

- Բրոնխիալ ասթման թոքերի խրոնիկական ալերգիկ հիվանդանություն է, որն արտահայտվում է շնչարգելության կամ շնչահեղձության նոպաներով՝ ի պատասխան ալերգենի ազդեցության հիվանդի մոտ առաջանում է բրոնխոսպազմ, այսինքն` օդատար ուղիներով օդի բնականոն արտահոսքը խանգարվում է:

- Թոքերի հիվանդություններից որո՞նք են համարվում վարակիչ:

- Ամենաառաջնայինը տուբերկուլոզն է, որ համարվում է վարակիչ թոքային հիվանդություն, բայց ոչ բոլոր մարդիկ են վարակվում, հիմնականում վարակվում են նրանք, ովքեր ունեն ցածր դիմադրողականություն, ինչպես նաև ուղեկցող այլ խրոնիկական հիվանդություններ:

- Երբեմն մարդը պատահաբար է իմանում իր հիվանդության մասին, բայց արդեն ուշ է լինում: Որո՞նք ենախտանիշները:

- Եթե մարդն ունի երկարատև հազ, որը ձգվում է մեկ շաբաթից ավելի, երկարատև խորխարտադրություն, որը լինում է տարբեր գունավորվածությամբ, կամ եթե խորխի հետ արյունն են տեսնում, շնչահեձություն, կրծքավանդակում ցավեր, և այս գանգատները տևական բնույթի են, ուրեմն պետք է անհապաղ դիմել բժշկի:

- Այսօր Հայաստանում թոքերի ուռուցքով որքա՞ն մարդ է տառապում, և նրանցից քանի՞ տոկոսն է ենթակա բուժման:

- Քանակական ընդհանրացված տվյալներով չեմ կարող ասել, սակայն նրանց թիվը բավականին մեծ է , որոնցից շատ քչերն են ռադիկալ բուժման եթակա, որովհետև շատերը բժշկի դիմում են այն ժամանակ, երբ հիվանդությունը գտնվում է վերջին փուլում: Հիմնականում առաջ են տանում ֆինանսական հարցը, բայց ես ասեմ, որ հիվանդության սկզբնական փուլում վերջինս ավելի հեշտ լուծելի է, քանի որ այս դեպքում հիվանդության հայտնաբերման ու բուժման համար ավելի քիչ գումար է պետք, քան հիվանդության վերջին փուլում:

- Քանի՞ փուլերի է բաժանվում թոքի քաղցկեղը: Եվ ո՞ր փուլերն են բուժման ենթակա:

- Թոքի քաղցկեղը բաժանվում է չորս փուլի, և ամեն փուլն էլ ունի իր ենթախմբերը: Առաջին երկու փուլերի բուժման հավանականությունը ավելի մեծ տոկոս է կազմում: Ուշացած են համարվում 3-րդ և 4-րդ փուլերը, որոնց բուժումը չափազանց բարդ է, ավելի ճիշտ խոսքը գնում է կյանքի տևողությունը երկակրացնելու մասին :

- Թոքերի անբավարար աշխատանքն ինչի՞ հետևանք է:

- Թոքերի անբավարար աշխատանքի դեպքում պետք է ասեմ, որ լինում են առաջնային և երկրորդային անբավարության պատճառներ, առաջինը բուն օրգանի` թոքի հիվանդության պատճառով և երկրորդայինը, երբ տարբեր օրգան համակարգերի հիվանդությունների հետևանքով սկսվում է նաև թոքային անբավարարություն:

- Ողնաշարի թեքությունը խանգարո՞ւմ է թոքերի նորմալ աշխատանքին:

- Այո, իհարկե խանգարում է, քանի որ այս դեպքում կրծքավանդակը դեֆորմացվում է , խանգարվում է շնչառության մեխանիկան:

- Ո՞ր գործարանների արտանետումնեևն են համարվում թոքերի համար վնասակար:

- Բոլորս էլ գիտենք «Նաիրիտ» գործարանի մասին, բնականբար նա անվնաս չի կարող լինել, ալյումինի գործարանը, ցեմենտի ու գաջի գործարանները, ինչպես նաև մի շարք այլ գործարաններ որոնք ինչ-որ ձևով ազդում են մարդկանց առողջության վրա:

«Նանե» ամսագիր

Հարցազրույցը՝ Էմմա Մանուկյանի